Kể từ bộ phim Night of the Living Dead, đạo diễn George A. Romero đã tạo ra một dòng chủ đề mới cho văn hoá đại chúng: Zombie (Xác sống). Doanh số từ các sản phẩm giải trí lấy đề tài zombie vô cùng khổng lồ, hơn 5 tỷ đô. Liệu Việt Nam chúng ta có thể khai thác một đề tài hấp dẫn như vậy không?
Liệu chúng ta có thể tạo ra một dòng sản phẩm zombie lấy từ chính văn hoá Việt Nam không?
Ít ai biết, Việt Nam cũng tồn tại chất liệu để viết nên những kịch bản như Vương triều xác sống. Không tính đến Cù lao xác sống, Bến phà xác sống hay Virus cuồng loạn gần đây, nếu chịu khó đào bới kho tàng dân gian Việt Nam, không chỉ của người Kinh mà còn của các dân tộc anh em khác, bạn có thể phát hiện ra những mỏ vàng. Sự tích cây Chu Đồng trong sử thi Đẻ đất đẻ nước của người Mường là một câu chuyện mang màu sắc zombie như vậy.
Ngày xửa ngày xưa, thiên địa khi ấy hỗn mang, bỗng nhiên mưa gió dầm dề ngày này qua tháng nọ đến tận gần 2 tháng sau mới rút đi. Bỗng nhiên một cây xanh đâm chồi mọc lên, tỏa ra làm 90 cành. Một cành vươn lên đâm tới tầng trời, tạo nên hai vị thần là ông Thu Tha và bà Thu Thiên.
Hai người tạo ra Vạn Vật cùng với Đất Trời. Một đợt hạn hán dữ dội nữa kéo đến ròng rã 12 năm, mặt đất khô cháy cằn cỗi. Thần Pồng Pêu cầu mong một cơn mưa xuống. Bỗng mưa xuống thật, qua chín mười ngày với những hạt mưa to như quả bưởi, nước nôi lại lênh láng. Đến khi nước cạn thì một cây si 1919 cành lại ra đời. Con Sâu Gang nhận lệnh trời chui vào cây si khoét rỗng ruột cho nó đổ xuống. Chỗ cây đổ biến thành một bản Mường.
Trong số những cành cây si chết, có một cành biến thành Mụ Dạ Dần. Mụ sinh ra hai quả trứng, nở ra cun Bướm Bạc và cun Bướm Bờ. Hai người này khi mới nở đã ăn hết 9 chõ cơm và 5 chõ xôi.
Vua trời đồng ý để mười nàng tiên nữ xuống trần gian chơi. Tình cờ hai cun cũng đang vác ná, cưỡi ngựa bạc đi săn lợn rừng. Họ gặp gỡ và lấy hai nàng tiên tuyệt đẹp, sinh ra được hàng tá con cái là những loài chim. Từ đôi chim trống mái, tiếp tục là những quả trứng với hàng loạt vị thần ra đời cũng như muôn thú. Lứa trứng thứ hai đẻ ra một loạt dân tộc từ Kinh, Lào, Thái, Mọn, Mường, Mán, Mèo, vân vân. Đó là sự sinh thành của loài người và dân tộc Mường.
Tiếp đó, 9 mặt trời và 12 mặt trăng được tạo ra khiến trời đất rực sáng. Có người dùng cung bắn rụng hết cả, chỉ để lại mỗi thứ một món. Ông Thu Tha và bà Thu Thiên đồng thời cũng tạo ra bốn mùa và năm tháng để nhân loại làm lụng.
Người Mường tuy đã là một dân tộc nhưng thiếu thủ lĩnh. Hai người thủ lĩnh đầu tiên đều bất tài nên bị ma đón đường, thuồng luồng xanh và rồng vàng ngăn cản. Cuối cùng họ mời Lang Cun Cần để săn đuổi ma quỷ. Người này khiến ma quỷ khiếp vía chạy mất. Các vị thần lửa, thần trồng trọt, thần rượu, thần chăn nuôi mỗi người một tay giúp đỡ bản Mường những bước đầu tiên.
Lang Cun Cần sau đó lấy vợ nhưng nàng này không được lòng bản làng lẫn trời đất. Vua trời sai thần sấm sét xuống trừng trị, khiến Lang Cun Cần phải đem vợ giấu vào rừng sâu, sau đó phải đem lễ vật đi tìm vợ khác. Nói chung chàng này cũng đào hoa, lấy được vợ vua trời, có vợ là tiên, cũng có vợ là con gái Mường, sinh ra một bầy con.
Khi con cái lớn lên, Lang Cun Cần bắt đầu chia chác đất đai, nhưng các con lại không hòa thuận. Lang Cun Khương bị em trai Toóng Ín vu là giặc hòng cướp đất, khiến anh phải tìm ông ngoại là vua trời để nương náu. Người em sau đó cũng nhận cái chết thảm khốc, Lang Cun Khương trở về thành một thủ lĩnh quyền lực.
Lang Cun Khương có người đầy tớ tên Tậm Tạch. Người này tìm được cây thần Chu Đồng, nhờ bông thau quả thiếc của nó mà trở nên rất giàu có. Lang Cun Khương chuốc rượu Tậm Tạch, trộm bông thau quả thiếc, rồi chặt cây Chu Đồng kéo về dựng nhà. Tậm Tạch ức lắm, bèn tới đòi lại thì bị giết luôn. Nhờ cây Chu Đồng mà Lang Cun Khương đã giàu lại càng giàu.
Đứa con của Tậm Tạch căm thù Lang Cun Khương, bèn kéo tới đốt nhà. Lang nổi điên giết luôn hắn. Ngờ đâu hắn có mang một lời nguyền, máu của hắn chảy xuống hóa thành một con Moong khổng lồ. Con quái vật này tàn phá điên cuồng, khiến cả Mường phải cùng săn mới hạ được nó.
Con Moong được chia làm nhiều phần. Phần da vằn vện được người Lào, người Thái, người Tày, người Mường lấy, học cách thêu thùa, dệt vải tuyệt mỹ. Người Kinh chậm chân hơn chỉ lấy được thịt và mỡ, nên ẩm thực của người Kinh rất đỉnh. Người Mường ngoài đến chậm nhất chỉ còn lại đống tro thui con Moong, xui hơn nữa là gió thổi tro bám đầy môi họ, tạo nên bờ môi đen xỉn.
Lúc này thì trò vui mới bắt đầu, một đại dịch zombie kéo đến bản Mường. Mấy con chó bu lại ăn phổi Moong, hóa thành chó dại. Dẫu giết được chúng và ném xác xuống sông thì cá ăn phải cũng phát cuồng luôn. Giết tiếp cá, quạ ăn trúng thì phát điên. Chật vật mãi Lang Cun Khương mới bắn trúng và đuổi bầy quạ vào rừng sâu. Lúc này, hồn ma Toóng Ín trở về, theo sau có bầy rắn. Hai bên dàn quân đánh nhau từ rừng sâu tới bãi sông.
Toóng Ín thua nên chạy xuống long cung cầu viện và trở lại cùng với binh tôm tướng cá, thuồng luồng, ba ba. Tuy ban đầu chiếm thế thượng phong, nhưng Lang Cun Khương vẫn gánh được cả Mường. Toàn bộ chiến trường sình thối xác các loài hải sản. Từ đó, Mường yên bình, mọi người sống hạnh phúc.
Giả sử Việt Nam cũng thực hiện một bộ phim tương tự Vương triều xác sống, tôi gợi ý làm lại cốt truyện như sau:
Chúa Trịnh sẽ là phản diện thay vì gia tộc quyền thần Cho Hak-Ju, còn nhân vật chính là một hoàng tử nhà Lê chạy khỏi Thăng Long về Thanh Hóa nhằm tìm hiểu bí ẩn xảy ra với vua cha.
Mùa 1: dịch bệnh zombie cũng sẽ bắt nguồn ở rừng núi Thanh Hóa.
Theo sử thi Đẻ đất đẻ nước, tương truyền sâu trong vùng sơn lâm sông Mã thần bí có một loài cây tên Chu Đồng, nếu chặt nó sẽ sinh ra quái vật Moong Lồ. Con vật này mang hình dáng loài mèo, nhưng càng trưởng thành càng to lớn, dám bắt người ăn thịt. Người Mường huy động chó để tổ chức một cuộc săn lùng. Sau nhiều ngày truy đuổi, cuối cùng họ cũng giết được Moong Lồ ở Mường Khến. Tuy nhiên hiện tượng lạ xảy ra, bất cứ sinh vật nào ăn thịt quái vật cũng sẽ hóa điên, lũ chó phát rồ phát dại, quạ hung dữ khát máu, cá bơi từng đàn như kiến.
Hoàng tử phát giác ra âm mưu của họ Trịnh. Nhà chúa đã săn được Moong Lồ nhằm hồi sinh vị vua băng hà với mục đích biến triều đình thành bù nhìn vĩnh viễn, vô tình khiến dịch bệnh lan rộng khắp Đàng Ngoài. Ngũ quân Đô đốc phủ phải gồng mình chống cự không để bầy xác sống ào ạt tràn về kinh đô.
Mùa 2: hoàng tử lên kế hoạch ám sát chúa Trịnh. Trong quá trình đó, nhiều âm mưu hiểm ác phía sau bức cấm thành dần lộ diện. Dịch bệnh bùng phát ngay giữa Thăng Long, gần như toàn bộ triều đình bị cắn chết. Hoàng tử và một vài chiến binh cấm vệ phải dùng mưu lừa bọn xác sống ra hồ Gươm để tiêu diệt. Bi kịch chấm dứt sau một đêm gió tanh mưa máu, những tưởng sẽ không bao giờ tái diễn trở lại.
Tuy nhiên, quá trình nghiên cứu dược tính đáng sợ của cây Chu Đồng vẫn được bí mật tiến hành. Nhiều năm trôi qua từ thảm họa, thám tử báo cáo rằng ở Tây Bắc có người đang lén lút gây giống Chu Đồng để bán. Cuối phim, hoàng tử lúc này lại phải lên đường, dấn thân vào một cuộc điều tra nguy hiểm khác.
Mùa 3: chúa Nguyễn nhờ sông Gianh chắn ngang nên thoát được dịch xác sống hoành hành phía Bắc. Dù vậy, không có gì đảm bảo được rằng xứ Đàng Trong sẽ khống chế được thứ mà họ chưa từng biết đến. Liệu khởi nghĩa Tây Sơn có liên quan tới cây Chu Đồng được lén lút trồng trên vùng núi Gia Lai? Liệu hoàng tử nhà Lê có triệt tận gốc thảm họa này và thống nhất giang sơn về một mối không? Xin hạ hồi phân giải.
Đọc đến đây có lẽ bạn đọc sẽ thắc mắc: Vậy rốt cuộc thế giới ta đang sống có zombie không?
Đây là câu hỏi rất hay.
Trở lại với vùng đất Haiti huyền bí. Những thầy bùa boko trong tín ngưỡng Voodoo thường sử dụng các loại thảo mộc, vỏ sò, cá, bộ phận động vật, xương và nhiều thứ linh tinh khác để chế thuốc. Trong số đó có một loại bột chứa tetrodotoxin, một loại bột tìm thấy trong các nóc và các loại hải sinh khác.
Nếu dùng dưới ngưỡng tử vong, tetrodotoxin có thể gây ra các triệu chứng giống với zombie như đi lại khó khăn, mơ hồ trí óc và khó thở. Còn dùng liều cao, tetrodotoxin đủ sức gây ra tê liệt và hôn mê. Một người nhiễm phải lượng độc chất này nhìn y hệt mới chết và thỉnh thoảng họ sẽ tỉnh lại lúc đem chôn.
Cơ chế tạo nên zombie trong văn hoá đại chúng thì khác. Chúng mang nhiều triệu chứng tương tự bệnh dại. Vì một nguyên nhân nào đó, vật chủ bị ký sinh kiểm soát ý thức, chỉ còn tồn tại bản năng hoang dã và khả năng lây lan cho các cá thể khác. Bệnh dại là thứ tiệm cận với đại dịch xác sống nhất, khác ở chỗ thời gian ủ bệnh lên đến cả tháng và chúng ta có dư thời gian chữa khỏi.
Các nhà sáng tạo nội dung đã quá nhàm chán với cơ chế lây nhiễm từ virus, họ liên tục suy nghĩ và tìm kiếm những cơ chế mới, từ cúm, dại, ký sinh trùng cho đến nấm. Mỗi lần như vậy, các cơ chế lây nhiễm càng thực tế và hợp logic hơn, khiến ta rùng mình nổi da gà vì nó gần gũi quá.
Thế giới thực tồn tại loài nấm Cordyceps có khả năng điều khiển vật chủ. Nếu thuật ngữ sinh học này quá khó hiểu với bạn, hãy hiểu nôm na đó chính là… Đông trùng hạ thảo. Khi loài nấm này ký sinh trên côn trùng, nó sẽ tấn công vào bộ não và đến một lúc sẽ chiếm hữu hoàn toàn cơ thể nạn nhân. Vật chủ sẽ như một thây ma vật vờ tuân lệnh của nấm để tìm đến nơi thích hợp chờ chết và phát tán những bào tử khác ra môi trường xung quanh. Đây chính là cảm hứng để tạo nên bom tấn The Last of Us.
Gần đây đã có những cảnh báo về bệnh Suy mòn mãn tính (Chronic wasting disease) ở Mỹ. Virus CWD sẽ tấn công vào não, tủy và các mô khác của vật chủ là các loại hươu nai, khiến chúng sụt cân liên tục và rất hung dữ. Do đó, CWD còn được nhắc đến như bệnh hươu zombie. Cơ thể loài người có một rào chắn tự nhiên giúp chúng ta ngăn chặn sự lây nhiễm, nhưng các nhà khoa học lên tiếng cảnh báo rằng điều đó chỉ còn là vấn đề thời gian.
Vậy trong tương lai loài người có khả năng đối diện thảm họa xác sống như phim ảnh khắc họa không?
Rất khó để nói trước. Tất cả những gì chúng ta có chỉ nằm ở mức dự đoán nhưng không phải hoàn toàn thiếu khả năng. Điều gì sẽ xảy ra nếu lớp băng vùng cực tan chảy, giải phóng những loài virus cổ đại mà chúng ta chưa từng biết đến? Điều gì nếu bệnh CWD lây từ hươu sang người? Điều gì nếu một con nanobot được cấy vào cơ thể có khả năng tự nhân bản và thôi thúc vật chủ phát tán? Nhiều khả năng chúng ta sẽ tuyệt chủng do chiến tranh hạt nhân và biến đổi khí hậu gây ra trước khi những điều viễn tưởng trên trở thành sự thật.
Tuy nhiên nếu ngày tận thế đó thực sự xảy ra, mong rằng bạn sẽ sống sót trước những kẻ trước kia từng là con người.
