Người đời có câu “anh hùng không kể xuất thân”. Nhưng ở trong thời đại của thân phận và môn đệ, xuất thân rất quan trọng. Đối với Tào Tháo, điều đó càng quan trọng. Có thể nói, cuộc đời Tào Tháo là quá trình dài cố gắng gia nhập tầng lớp tinh hoa. Vậy xuất thân của Tào Tháo có vấn đề gì?
Tam quốc chí – Vũ đế kỷ của Trần Thọ chép rằng Tào Tháo là người huyện Tiêu, nước Bái, là hậu nhân của tướng quốc nhà Hán là Tào Tham. Tào Tham là khai quốc công thần thời Hán Cao Tổ. Nhưng trước Tào Tham là ai?
Tào Tháo từng viết Gia truyện, nói rằng tổ tiên của mình là Tào Thúc Chấn Đạc. Tào Thúc Chấn Đạc vốn tính Cơ, là con trai thứ sáu của Chu Văn vương và bà Thái Dĩ. Sau khi Võ vương diệt Trụ, đã phong cho Chấn Đạc ở đất Tào, nên gọi là Tào Thúc.
Việc nhận Tào Tham là hậu duệ của Tào Thúc Chấn Đạc đã phổ biến ở thời đó. Đương thời có Huyện lệnh Cáp Dương là Tào Toàn người huyện Hiệu Cốc quận Đôn Hoàng cũng nhận mình là dòng dõi Tào Tham. Văn bia Hán Cáp Dương lệnh Tào Toàn bi dựng năm 185 thời Hán Linh đế có nói: Sau khi Võ vương diệt Trụ, phong cho em trai là Chấn Đạc ở nước Tào, nhân đó lấy nước làm họ. Trong thời Tần Hán, Tào Tham giúp đỡ vương thất. Hán Vũ đế mở rộng đất đai. Con cháu họ Tào dời tới Ung Châu, chia ra ở các quận Hữu Phù Phong, An Định, Vũ Đô, Lũng Tây, Đôn Hoàng. Việc Tào Tháo nhận mình là hậu duệ Tào Thúc Chấn Đạc có lẽ cũng bắt nguồn từ đó. Con trai Tào Tháo là Tào Thực khi làm văn điếu cha mình cũng nhắc về tổ tông là dòng dõi nhà Chu, giúp đỡ Võ vương.
Mặc dù vậy, đến thời Ngụy Minh đế, vấn đề tổ tiên nhà Ngụy lại nổ ra tranh cãi. Thị trung Cao Đường Long cho rằng nhà Ngụy là hậu duệ vua Thuấn. Nhưng Tưởng Tế lại phản bác ý kiến đó. Tưởng Tế cho rằng vua Thuấn “tính” là Quy, hậu duệ là họ Điền. Tưởng Tế còn dẫn bia của Tào Đằng nói rằng dòng tộc họ Tào bắt nguồn từ nước Trâu.
Quan điểm họ Tào bắt nguồn từ nước Trâu được sử gia nhà Ngụy là Vương Thẩm chép lại rất rõ ràng. Vương Thẩm nói rằng tổ tiên họ Tào bắt nguồn từ thời Hoàng Đế. Có một người tên là Lục Chung sinh ra con trai tên là An. Người đó là ông tổ của những người mang “tính” Tào. Đến khi Võ vương diệt Trụ, bảo tồn con cháu đời trước, mới phong Tào Hiệp ở đất Trâu. Đến thời Chiến Quốc, nước Tào bị sở Diệt. Con cháu lưu lạc, có người làm nhà ở đất Bái. Tào Tham chính là hậu duệ.
Vấn đề nằm ở chỗ, bộ sử của Vương Thẩm mãi đến khi Ngụy Minh đế qua đời vẫn chưa hoàn thành. Ngụy Minh đế chấp nhận lời của Cao Đường Long, chọn Đế Thuấn làm tổ. Trong lời văn nhường ngôi cho nhà Tấn sau này cũng có nhắc tổ tiên của họ Tào là Hữu Ngu – tức Đế Thuấn. Nói như sử gia Cố Viêm Vũ thời nhà Minh: “Vua của một đời mà ba lần thay ông tổ. Há chẳng đáng cười sao?”. So với danh xưng “gia nô ba họ”, họ Tào cũng một chín một mười. Nhưng tội tình gì họ phải làm như vậy?
Đại tộc biên soạn gia sử để làm tăng thêm danh giá của bản thân. Danh giá đó không chỉ là danh tiếng hão, mà còn có thể dùng làm vốn liếng chính trị. Tào Tháo tự nhận là hậu duệ nhà Chu, con trai của Chu Văn vương. Cho nên ông ta hay nói chuyện nhà Chu ba phần thiên hạ đã có được hai, nhưng vẫn phụng thờ nhà Ân, để phiếm chỉ tình cảnh của mình. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ gia sử mới dựng, chưa được chính thức hóa bằng sử sách, nên mỗi nhà nói một phách. Tại sao họ Tào đến thời Tào Tháo mới bắt đầu xây dựng gia sử? Bởi vì đến lúc này thì họ mới vươn lên thành cự tộc.
Tam quốc chí chép “ông” của Tào Tháo là Tào Đằng. Tục Hán thư của Tư Mã Bưu thời Đông Tấn chép cha Tào Đằng là Tào Tiết. Nghệ văn loại tụ dẫn Tục Hán thư lại nói cha Tào Đằng là Tào Manh. Hai chữ Tiết, Manh có tự dạng khá giống nhau, nên có người ngờ rằng có chữ chép nhầm.
Tào Phi từng ban chiếu gọi Tào Tiết là “xử sĩ quân”. Xử sĩ là kẻ sĩ không ra làm quan. Chừng như Tào Tiết đối với xóm làng có thái độ rất nhũn nhặn. Tư Mã Bưu kể chuyện hàng xóm mất lợn, nhận con lợn của Tào Tiết là lợn nhà mình, nên bắt đem về. Tào Tiết không tranh giành. Đến khi nhà đó tìm lại được lợn, bèn đem lợn trả cho Tào Tiết. Tào Tiết cũng chỉ cười trừ.
Tào Tiết có bốn con trai, đều lấy chữ Hưng làm tên tự. Lần lượt là Bá Hưng, Trọng Hưng, Thúc Hưng và Quý Hưng. Quý Hưng chính là Tào Đằng. Họ Tào đến đời này mới phất. Trong ba người anh trai của Tào Đằng có một người làm quan đến chức Thái thú Dĩnh Xuyên. Các nhà nghiên cứu nhận rằng đó là Tào Bao – ông của Tào Nhân. Mộ của người này ở quận Tiêu, được dân gian gọi là “Đằng huynh trủng” (Mộ anh trai Tào Đằng).
Tào Đằng lúc nhỏ làm Hoàng môn Tòng quan. Hoàng môn là hoạn quan hầu hạ trong cung. Chức Tòng quan nghi là giữ nhiệm vụ đi theo mỗi lúc yếu nhân trong cung ra vào. Đến thời Hán An đế, Đặng thái hậu chọn một số Hoàng môn nhỏ tuổi để theo hầu Thái tử đọc sách. Tào Đằng nằm trong số được chọn. Thái tử tức là Hán Thuận đế sau này. Ông ta hết sức yêu thích Tào Đằng, thường ban cho đồ ăn thức uống và những thứ ban thưởng khác. Sau khi Hán Thuận đế lên ngôi, Tào Đằng cũng được thăng tiến, lên đến chức Trung thường thị Đại trường thu, phong tước Phí đình hầu.
Tào Đằng làm quan qua bốn đời vua Hán (An đế, Thuận đế, Xung đế, Chất đế). Tư Mã Bưu khen Tào Đằng tiến cử được nhiều danh sĩ. Nhưng đương thời có một người là Tào Đỉnh làm chức Tướng quốc nước Hà Gian từng bị tâu hặc vì ăn hối lộ đến ngàn vạn. Tào Đỉnh đó được cho là em trai Tào Đằng, cũng có người nói là cháu họ Tào Đằng. Dù mối quan hệ là gì thì cũng cho thấy họ Tào chỉ mới phất một đời đã thành tham quan ô lại. Nhân vật Tào Đỉnh này đến mấy ngàn năm sau còn có vai trò lớn trong việc nghiên cứu lịch sử họ Tào.
Tào Đằng về mặt gia phả là ông của Tào Tháo. Nhưng thực ra Tào Đằng chỉ là “ông nuôi” của Tào Tháo. Cha Tào Tháo là Tào Tung là con nuôi của Tào Đằng. Vốn dĩ Tào Đằng là hoạn quan được phong hầu. Năm Dương Gia thứ tư [công nguyên 135] thời Hán Thuận đế, có lệnh cho phép hoạn quan được nhận con nuôi để thừa kế. Có lẽ vì thế mà Tào Đằng nhận Tào Tung làm con nuôi. Trần Thọ nói rằng “không thể xét được đầu đuôi nguồn gốc sinh thành” của Tào Tung.
Học giả thời Thanh là Phan Mi nói rằng Trần Thọ tuy viết như vậy, nhưng ở liệt truyện lại ghép truyện các nhân vật họ Hạ Hầu và họ Tào vào chung một quyển, như thế “rõ ràng xem họ Hạ Hầu là tông thất rồi”. Tào Man truyện do người Ngô biên soạn và Thế ngữ của Quách Ban thời Tấn đều nói Tào Tung “là con họ Hạ Hầu, là chú của Hạ Hầu Đôn”. Tào Tháo và Hạ Hầu Đôn là “anh em họ”. Họ Hạ Hầu lại là dòng dõi Đằng công Hạ Hầu Anh công thần thời Hán Cao Tổ. Mặc dù vậy, vấn đề này vẫn còn có điều dị nghị.
Hà Chước thời Thanh nói rằng Hạ Hầu Đôn có con trai là Mậu cưới Thanh Hà công chúa họ Tào. Con trai Hạ Hầu Uyên cũng lấy con gái họ Tào. Vì vậy việc nói Tào Tung là dòng dõi họ Hạ Hầu là “lời truyền của nước địch, không đủ để tin”. Học giả hiện đại là Ngô Kim Hoa lại chỉ ra rằng: sứ thần nước Ngụy là Chu Thần khi nói chuyện với Tôn Quyền từng nhắc tới “tông thất họ Hạ Hầu”.
Năm 1970, các nhà khảo cổ Trung Quốc đã bắt đầu khai quật các khu mộ cổ ở Hào Châu. Họ phát hiện được mộ táng của nhiều thành viên trong gia tộc họ Tào. Trong đó có mộ Tào Đằng, Tào Tung và Tào Đỉnh. Từ một chiếc răng còn lại của Tào Đỉnh, các nhà nghiên cứu đã trích được mẫu DNA. Đem mẫu đó so sánh với mẫu DNA của các gia tộc họ Tào hiện còn, họ phát hiện rằng trong các gia tộc tuyên bố mình là đời sau của Tào Tháo có một kiểu nhiễm sắc thể Y xuất hiện với tần suất rất cao, được ký hiệu là O2-M268. Trong các gia tộc tự xưng là đời sau của Tào Tham, nhưng không phải hậu duệ Tào Tháo lại có kiểu nhiễm sắc thể Y khác, được ký hiệu là O3-002611. Mặc dù giữa O2 và O3 chỉ có một số sai biệt, nhưng khoảng cách biến dị của chúng xa nhau đến 20.000 năm. Vì vậy, thân phận hậu duệ Tào Tham có lẽ chỉ là tự nhận. Ngược lại, nhiễm sắc thể Y của Tào Đỉnh lại giống hệt với hậu duệ hiện đại của Tào Tháo. Điều này cho thấy giữa Tào Tháo và Tào Đỉnh có liên hệ huyết thống gia tộc. Tào Tháo không phải là người của họ Hạ Hầu.
Tất nhiên, về lý mà nói, khi chọn con nuôi kế nghiệp, người ta thường ưu tiên chọn con cái trong cùng dòng họ. Tào Đằng chọn Tào Tung có thể cũng không ngoại lệ. Nhưng nghiên cứu DNA đó còn thiếu sót. Đó là nó chưa nghiên cứu DNA của người họ Hạ Hầu. Thân phận của Tào Đỉnh rốt cuộc là em trai Tào Đằng hay là cháu họ vẫn còn chưa thể xác minh được. Tào Đằng tự là Quý Hưng. Chữ Quý có nghĩa là út. Vì vậy một số người cho rằng Tào Đằng không có em trai.
Dù Tào Tháo là họ Tào hay họ Hạ Hầu, điều không thay đổi chính là: Tào Tháo xuất thân từ gia tộc hoạn quan. Điều này ảnh hưởng rất lớn tới con đường sự nghiệp của Tào Tháo. Xuất thân ấy ảnh hưởng như thế nào?